Kliker.info

Prve reakcije na presudu Radovanu Karadžiću u Bosni i Hercegovini iznova pokazuju veliku podijeljenost kad je riječ o interpretaciji novije historije, a naročito posljednjeg rata.

Piše : Muharem Bazdulj (Oslobođenje)

I mada je u Sarajevu presuda dočekana sa odobravanjem kao još jedan u nizu dokaza o prirodi rata, odnosno uloge vojske bosanskih Srba u ratnim zločinima, granatiranju Sarajeva i genocidu u Srebrenici, osjeti se i nezadovoljstvo zbog činjenice da Karadžić s jedne strane nije osuđen na doživotnu robiju kao najvišu kaznu po statutu Tribunala, te s druge strane jer u presudi nema praktično ničeg novog, odnosno jer naposljetku nije presuđeno i da se u sedam opština (Bratunac, Prijedor, Vlasenica, Zvornik, Sanski Most, Foča i Ključ) tokom 1992. godine takođe desio genocid.

Naime, nakon što je zločin u Srebrenici iz jula 1995. sudski okarakterisan kao genocid, u dijelu javnosti se javio bizaran dojam da je jedino genocid istinski zločin, dok je “obični” ratni zločin nešto praktično trivijalno. U tom smislu su postojala očekivanja da se i zločini iz 1992. godine proglase genocidom, čime bi, kako mnogi misle, teza da je “Republika Srpska plod genocida” bila dodatno ojačana. U sarajevskoj i bošnjačkoj javnosti postoji zapravo velika frustracija činjenicom da se tvorcima Republike Srpske sudi, dok je sama Republika Srpska, kao rezultat njihovih akcija, neupitna.

Iz Banje Luke, nasuprot tome, s jedne strane stižu očekivane ocjene da se Tribunal ponovo potvrdio kao antisrpski, kao institucija koja sudi i presuđuje samo Srbima, kao instrument političkih interesa Zapada, ali s druge strane se naročito insistira na tome da presuda Karadžiću nema i ne može imati nikakve posljedice na Republiku Srpsku.

Takođe, čini se da su i tamo očekivali da će presuda biti doživotna robija, pa je ovih 40 godina – koliko god za čovjeka u Karadžićevim godinama to u praksi vjerovatno predstavljalo doživotnu robiju – dočekano bez previše emocija. Pošto u presudi nema nikakvih novih kvalifikacija, pošto je u njoj praktično samo potvrđena Karadžićeva odgovornost za odavno utvrđene zločine i pošto ona ratne zločine iz 1992. ne definiše kao genocid, u njoj se ne vidi opasnost za opstanak Republike Srpske.

Nekoliko dana poslije presude nameće se, međutim, utisak da je ona prvenstveno zakasnjela. Koliko god da je pravno ispravan stav da kod ratnih zločina “nema zastare” i koliko god se ponavljala čuvena fraza kako je “pravda spora, ali dostižna”, čini se da ova presuda makar kratkoročno i srednjoročno neće imati praktično nikakve posljedice na stanje u Bosni i Hercegovini i suočavanje sa istinom iz ratova devedesetih. Ona bi bila mnogo važnija da je donesena recimo krajem devedesetih ili čak početkom 2000-ih, u svakom slučaju da se to desilo manje od deset godina nakon što su zločini počinjeni. Tad bi i satisfakcija za žrtve bila jača, a i pozitivne posljedice za društvo bi bile vidljivije.

Desilo se nekoliko puta da se javnost u Republici Srpskoj doimala spremnom da se suoči sa činjenicama o ratu devedesetih, kao kad je tadašnji predsjednik Dragan Čavić u televizijskom obraćanju 2004. godine kazao: “Najprije kao čovjek i Srbin, a onda kao otac brat i sin, a tek onda kao predsjednik RS-a, moram reći da je ovih devet dana jula srebreničke tragedije crna strana istorije srpskog naroda. Učesnici ovog zločina ne mogu se opravdati nikome i ničim. Onaj koji je činio ovakav zločin i pri tome se možda pozivao na narod kome pripada po imenu i prezimenu činio je zločin i prema vlastitome narodu.” Dvanaest godina kasnije, samo dva dana uoči donošenja presude, Milorad Dodik, aktuelni predsjednik Republike Srpske, na Palama otvara studentski dom koji se zove “Doktor Radovan Karadžić”. Interpretacija prema kojoj su zločini koje su Srbi počinili 1992. bili zapravo “preventivni”, odnosno da su počinjeni samo da bi se spriječilo da im se ponovi genocid koji je nad Srbima (i) u Bosni tokom Drugog svjetskog rata sprovela Nezavisna država Hrvatska danas je u Republici Srpskoj dominantna. Bošnjaci opet u najvećoj mjeri čitavu svoju politiku baziraju na doživljaju sebe samih kao “posljednjih žrtava genocida na tlu Evrope”.

U jednom od svojih TV nastupa za vrijeme rata Radovan Karadžić je govorio kako su Bošnjaci i Srbi kao ulje i voda, koliko god da ih miješaš, ne možeš ih pomiješati. U to vrijeme, uz svježe sjećanje na Jugoslaviju, to je bila očigledna laž, ali se polako uspostavlja kao “samoispunjavajuće proročanstvo”. U vrijeme kad je potpisan Dejtonski sporazum, gradovi pod kontrolom vlasti u Sarajevu jesu bili “multietničkiji” od gradova u Republici Srpskoj i u njima je bilo mnogo manje ruševina i zgarišta pravoslavnih crkvi u poređenju sa džamijama u RS-u.

Dvadeset godina kasnije nisam baš siguran da se pravoslavne crkve i groblja u Federaciji rjeđe skrnave od džamija i muslimanskih grobalja u RS-u, kao što mi se i čini da bi popis stanovništva mogao pokazati da je RS “multietničkija” od, primjerice, Kantona Sarajevo, u kome su, čuje se ovih dana, Zelene beretke namjerile da određuju ko smije da pjeva u Skenderiji i Zetri, da se više nikad bi ponovile Marija Šerifović i Seka Aleksić. U sarajevskim medijima se napada Rusmir Mesihović, bivši direktor Kliničkog centra, jer je za njegovog mandata na posao primljena (O, kakve li grozote!) “ćerka svastike Radovana Karadžića”. U gradu koji želi da bude opšteprihvaćeni glavni grad jedne složene i višenacionalne države proglašava se nepoželjnom doktorica medicine jer ju je, eto, rodila sestra žene koja se nekad davno udala za Radovana Karadžića. Bilo je više vjere u Bosnu u onoj staroj potpuno besmislenoj “patki” prema kojoj se sin Radovana Karadžića pridružio Armiji RBiH, nego u ovakvim “medijskim prozivkama”. Uz takvu pomoć bošnjačke politike, Karadžićeva vizija trajno pobjeđuje.