Muhamed Fazlagić : Srpski ili srbijanski ?
U post-dejtonskoj Bosni i Hercegovini često možemo čuti različito tretiranje pridjeva koji karakteriziraju i simbolizuju različite instituticije; državne, kulturne ili sportske organizacije. Jedan od takvih primjera je upotreba prisvojnog pridjeva srpski, kada se opisuju institucije ili organizacije iz Republike Srbije.
Piše : Muhamed Fazlagić (Kliker.info)
Tako u bosanskohercegovačkim medijima, gotovo na dnevnoj bazi, mozemo čuti ili pročitati da je:”srpska fudbalska reprezentacija izvojevala pobjedu golom Adema Ljajića”, da je “srpski atletičar, bacač kugle Asmir Kolašinac podijelio na društvenim mrežama fotografiju iz vremena kada je imao 15 godina”, ili posljednja u nizu, “da je bjegunac koji je automobilom usmrtio dvije studentice u Sarajevu, u rukama srpske policije.”
Postavlja se pitanje da li je reprezentacija srpska, Asmir Kolašinac srpski ili srbijanski atletičar i naravno da li je policija u Novom Sadu, kojoj se predao Sanjin Sefić, baš srpska? Različitu su motivi ovakvog ponašanja odredjenih medija u Bosni i Hercegovini. Jedni jednostavno nemaju kompetentan kadar i ovakve greške prave iz pukog neznanja i ignorantnosti. Oni drugi, kojima motivi nisu takve ili finansijske prirode, su čvrsto na matrici koju je dizajnirala SANU i protagonist takve politike.
Za one sa nešto selektivnjom i slabijom memorijom, podsjećanja radi, Dobrica Ćosic se, još u maju 1968 godine na sjednici CK Srbije, vrlo enegično zalagao protiv “srbijanizacije”, a za “srbizaciju” uz prijetnju, da ako se ne uvaže takvi zahtjevi mogao bi se i u srpskom narodu razgorjeti stari istorijski cilj i nacionalni ideal – ujedinjenje srpskog naroda u jedinstvenu državu. Znači, ovo pitanje osim svoje lingvističke prirode ima i svoje politicke implikacije, pa je stoga važno sve dileme oko upotrebe ovih pridjeva otkloniti.
Da bi u potpunosti shvatili razliku, a ujedno i važnost pravilnog apliciranja pridjeva, značajno je u suštini poznavati razliku izmedju etničkog i nacionalnog identiteta.
Max Weber nam je ponudio takvu definiciju, koja se i danas koristi u širokoj naučnoj upotrebi, a ujedno i u dokumentima Ujedinjenih Nacija. On zaključuje, da nacija nije identična narodima te države, nego da oni, narodi-pripadnici etničkih grupa, zajednički čine naciju. Kao primjer je naveo upravo Srbe i Hrvate u austro-ugarskom carstvu prije 1918 i Irce i Engleze u Sjedinjenim Američkim Državama. Iz svega ranije navedenog je jasno zašto ovakva pitanja traže i zaslužuju ispravan i stručan tretman.
Rijesenje ovog pitanja su ponudili lingvisti dr. Milan Šipka, dugogodišnji direktor Instituta za jezik u Sarajevu i dr. Milorad Telebak, profesor lingvista Univerziteta u Banjoj Luci. Oni sugerišu da u etničkom značenju, kad označava pripadnost Srbima u cjelini, pridjev srpski ne izaziva nesporazume: srpski jezik, srpski narod, srpska kultura, srpski običaji, srpska istorija…
Problem nastaje kad se pridjev srpski upotrebljava u značenju pripadanja Srbiji (teritorijalno značenje), dakle, u vezama riječi: srpska vlada, srpska policija, srpski ustav, srpska reprezentacija… Ovdje dolazi do „sudara” dva značenja pridjeva srpski – etničkog i teritorijalnog. Jer srpska vlada nije vlada svih Srba, niti u Srbiji, kao državi, žive samo Srbi. Zato je ispravno u ovom značenju upotrebljavati pridjev srbijanski: srbijanski premijer, srbijanska policija, srbijanska reprezentacija…
Pridjev srpski može se upotrebljavati uz pojmove koji se odnose na Srbe kao etničku grupu: srpski narod, srpski jezik, srpska kultura… Nije ga dobro upotrebljavati u značenju pripadanja državi Srbiji: srpski premijer, srpski ustav, srpska policija, srpsko državljanstvo… S ciljem izbjegavanja dvoznačnosti i nesporazuma, u ovim sintagmama umjesto prisvojnog pridjeva kao alternative pridjevu srbijanski, nije pogrešno upotrebljavati prisvojni genitiv – Srbije: Vlada Srbije, predsjednik Srbije, Ustav Srbije, policija Srbije i državljanstvo Srbije.
Ovaj pridjev se, takodjer, može upotrijebiti i kad se odnosi na Srbiju u cjelini, naročito u smislu razgraničavanja: srbijansko-bosanska ili srbijansko-crnogorska granica, na primjer.
Korištenjem ovih preporuka novinarska struka bi izbjegla političke konotacije i tako se približila idealu profesije; samo realni svjedoci svoga vremena, a ne kreatori realnosti.
13 0 komentara