Kliker.info

Slobodna Evropa je ovih dana emitovala zanimljiv prilog koji počinje ovako: “U istoj martovskoj sedmici u Doboju su održana dva protestna skupa koji su pokazali da je pljačkaška privatizacija tokom koje je uništeno pedesetak preduzeća na ovom području manji razlog za izlazak na ulicu, nego odluka Gradske skupštine o pristupanju Zajednici opština turskog svijeta.

Piše : Muharem Bazdulj (Oslobođenje)

Zašto skupovi sa nacionalnom pozadinom u Doboju okupe veći broj ljudi nego protest obespravljenih radnika zbog privatizacije koja je hiljade Dobojlija ostavila bez posla?” Zatim se pojašnjava da se na protestu nezadovoljnih radnika fabrike kompresora “Trudbenik” pojavilo oko dvije hiljade Dobojlija, dok ih se na skupu Gradske boračke organizacije zbog odluke Gradske skupštine da Doboj pristupi Zajednici opština turskog svijeta, neformalnoj asocijaciji sa sjedištem u Istanbulu, pojavilo oko petnaest hiljada. U tom smislu, barem na prvi pogled, slobodnoevropsko pitanje se čini smislenim: Zašto skupovi sa nacionalnom pozadinom u Doboju okupe veći broj ljudi nego protest obespravljenih radnika zbog privatizacije koja je hiljade Dobojlija ostavila bez posla? Uostalom, naslov pomenutog priloga u tom smislu je još indikativniji: “Slučaj Doboj: Građane na proteste izvodi nacionalizam, a ne prazan novčanik”.

Kliše o iracionalnim Balkancima koji su u izboru između dobrog i kvalitetnog života u miru s jedne strane, odnosno rata, bijede i nacionalizma s druge, izabrali potonje, jedan je od najpostojanijih klišeja u cijelom narativu o raspadu Jugoslavije i njegovim posljedicama. Ispričana je ta priča u posljednjih četvrt vijeka na stotine puta, pa je ovaj “Slučaj Doboj” tek jedna od njenih lokalnih varijacija. U svojoj izvornoj varijanti, priča je zapravo imala zanimljive personifikacije. Personifikacija “punog novčanika” bio je posljednji jugoslovenski premijer Ante Marković koji je bio i ostao simbol dokidanja inflacije, simbol prosperiteta i kvalitetnog “pozapadnjivanja”.

On je, dakle, poražen, a pobijedila ga je nacionalistička ekipa koju zgodno simbolizuje danas skoro zaboravljeni Branko Kostić, svojevremeni član Predsjedništva SFRJ iz Crne Gore, čija je najslavnija izjava u međuvremenu stekla oreol poslovičnosti; Ako bude trebalo, poručivao je tih prelomnih dana s početka devedesetih Branko Kostić, ješćemo korijenje.

Cinik sklon makrobiotikama, zdravoj ishrani i sličnim hobijima kakvi su zapravo mogući jedino u razvijenom svijetu, rekao bi možda da vizije Markovića i Kostića suštinski nisu suprotstavljene. Korijenje bi moglo da bude simbol organske, vegetarijanske ishrane što je životni izbor mnogo lakše dostupan nekom bogatom, nego nekom siromašnom. Silna postjugoslovenska tranzicijska sirotinja uglavnom se zapravo ne hrani korijenjem. Hrani se, u boljem slučaju, prerađenim uvezenim žitaricama i otpacima iz evropskih klaonica, onim bezbrojnim paštetama, viršlama, salamama i sličnim faširancima. U gorem slučaju, jedu se otpaci od otpadaka, kao u onoj žanr-slici rovarenja po kontejnerima. Crni humor na stranu, ali ima nečeg pogrešnog u sugestiji da je narod sam kriv za ovakav ishod, jer je, eto, u slobodnom izboru između nacionalizma i punog novčanika izabrao nacionalizam i nastavlja da ga bira. U najtipičnijoj, a u nekim bosanskohercegovačkim krugovima još uvijek iznenađujeće vitalnoj verziji ove priče, ta narodna tobožnja glupost se najbolje vidi iz tendencije glasanja za “nacionalne stranke”.

Najveća “slijepa mrlja” u svakoj dihotomiji “pun novčanik protiv nacionalizma”, pa i onoj recentnoj dobojskoj navedenoj na početku, jest ukorijenjena zabluda da su pun novčanik na jednoj i nacionalizam na drugoj strani oštro razdvojeni. I politike bazirane na nacionalizmu već dugo se biračima ne obraćaju samo patriotskim apstrakcijama; oni svojim simpatizerima takođe obećavaju “bolji život”. Problem je u tome što se njihova obećanja u biračkom tijelu primaju bolje od sličnih obećanja njihovih političkih protivnika. Prazan novčanik nije posljedica nacionalizma nego njegov uzrok. Oni koji se danas s nostalgijom sjećaju vlastitog života prije dvadeset i pet godina nisu sigurno glasali za nacionaliste misleći da će živjeti gore, nego da će živjeti bolje, što će reći da nisu bili zadovoljni onim što su onomad imali. Uostalom, upravo je Ante Marković – simbol antinacionalizma s početka devedesetih – bio najvatreniji zagovornik privatizacija.

Dvadeset pet godina kasnije se protesti zbog posljedica privatizacije proglašavaju progresivnim okupljanjem neukaljanim blatom nacionalizma. Suština političke borbe, jednako prije dvadeset pet godina kao i danas, poklapa se sa ekonomijom, u najširem smislu i ima nečeg licemjernog u optužbama na račun naivnosti “naroda”, a kad je riječ o većoj osjetljivosti na propagandu baziranu na strahu. Većina onih koji optužuje obične ljude da su u izboru između punog novčanika i nacionalizma odabrali drugo, nikad i nisu imali novčanik koji nije bio pun. Veliki dio onih koji prizivaju da se odbaci nacionalna, a prigrli klasna svijest, predstavljaju zapravo interesnu grupu, zasebnu klasu, neobično sličnu zapravo klasi koju je Milovan Đilas onomad prozvao novom