Kliker.info

Vijest bi mogla da glasi ovako: “U godini u kojoj se obilježava jubilarna godišnjica genocida koji kao takav prepoznaje najveći dio svijeta, mada pojedine zemlje, iz političkih razloga, poriču nespornom masovnom zločinu karakter genocida, Sarajevo Film Festival je odlučio da Počasno Srce Sarajeva dodijeli režiseru koji je bez sumnje dao izvanredan doprinos filmskoj umjetnosti, ali je takođe poznat i po činjenici da mu je navedeni genocid odredio i život i djelo.

Piše : Muharem Bazdulj (Oslobođenje)

Rođen u izgnanstvu, u zemlji daleko od vjekovnih ognjišta njegovih predaka, na drugom kontinentu, ovaj režiser je nakon što se proslavio filmovima u kojima se znalački kombinovao žanrovski okvir sa art formom, svoj najskuplji i najambiciozniji film posvetio upravo genocidu i njegovim posljedicama. Imajući u vidu tajming, odnosno činjenicu da upravo ove godine pada jubilarna godišnjica genocida, u ovoj odluci Sarajevo Film Festivala ima zasigurno i političkih motiva, koliko god se oni ne potencirali otvoreno. Dokaz toga je i podatak da je jedan od tri filma (a snimio ih je petnaest) ovog režisera koji će biti prikazan na njegovoj maloj retrospektivi na SFF-u, biti i onaj o genocidu.”

Da se razumijemo, navedena vijest je izmišljena, ali u njoj nema apsolutno ničeg lažnog. Ispisana je svjesno na način koji bi ponekog među čitaocima mogao da navede na pitanje: Zar je moguće da postoji neki svjetski slavan režiser, porijeklom iz Srebrenice, koji dolazi u Sarajevo, a da ja dosad nisam čuo za njega? Režiser o kojem je riječ, međutim, nema veze sa Srebrenicom, ali ima sa Armenijom. Radi se, naime, o Atomu Egoyanu. Ovako izgleda jezgro njegove kratke biografije ponuđene na sajtu Sarajevo Film Festivala: “Petnaest igranih filmova i niz drugih projekata Atoma Egoyana osvojili su brojne nagrade na međunarodnim filmskim festivalima, uključujući Veliku nagradu žirija i Nagradu međunarodnog udruženja filmskih kritičara na Filmskom festivalu u Canesu, dvije nominacije za Oskara, kao i niz drugih priznanja.

Sa svojim je filmovima osvojio ukupno 25 Genies nagrada, uključujući i onu za najbolji film, kao i nagradu Sajma knjige u Frankfurtu za najbolju filmsku adaptaciju književnog djela. Brojne retrospektive Egoyanovih ostvarenja upriličene su širom svijeta, uključujući i onu u Centru Pompidou u Parizu, gdje je prikazan njegov cjelokupni opus, kao i u Španskoj filmoteci u Madridu, Muzeju pokretnih slika u New Yorku i Kraljevskoj kinoteci u Bruxellesu. Njegov cjelokupni umjetnički opus – uključujući pozorišne i muzičke predstave te umjetničke instalacije – bavi se pitanjima sjećanja, napuštanja poznatog okruženja i uticaja tehnologije i medija na savremeni život.  (…) Umjetnička instalacija ‘Auroras’ nedavno je prikazana u berlinskom teatru Maxim Gorki u sklopu programa obilježavanja stogodišnjice genocida nad Armencima.”

Odluka koju je donio SFF je na svaki način opravdana. Egoyan je čudesan režiser. Dobro pamtim vrijeme kad sam ga otkrio, prije nekih petnaestak godina, kad sam više slučajno, nego planski, u dva dana pogledao dva njegova filma: najprije “Felicijino putovanje”, briljantnu adaptaciju izvrsnog istoimenog romana Williama Trevora, sa jednog od dvije-tri najbolje role u karijeri Boba Hoskinsa te “Slatku budućnost”, osebujan miks sudske drame i psihološki slojevitog art filma. Ipak, u političkom i biografskom smislu najambiciozniji Egoyanov film je “Ararat” iz 2002. godine. Mnogi njegovi poštovaoci nisu, međutim, bili oduševljeni. Jurica Pavičić je primjerice zapisao: “Egoyan je cijeli život radio suptilne urbane drame, da bi jednom snimio film o turskom masakru Armenaca koji je bio neprobavljiv.” On inteligentno primjećuje da u skoro svim filmovima koje režiseri snimaju da bi prikazali svoju zajednicu kao žrtvu ima nečeg umjetnički problematičnog čak i kad su istorijske činjenice nepobitne; Pavičić doslovce kaže kako ni ljudi ni narodi ne mogu ići svijetom okolo s gardom “ja sam pravednik kojem se nanosi nepravda.”

U političkom smislu (u širem značenju te riječi) ova sarajevska nagrada Egoyanu zanimljiva je iz barem dva razloga. S jedne strane, postoji ta teza unutar bošnjačkog patriotskog mainstreama o potrebi snimanja amblematskog filma o genocidu koji će na umjetnički način govoriti više od svih mogućih istorijskih podataka. Takvim će se, čini mi se, Egoyanog “Ararat” dopasti mnogo više nego filmskim sladokuscima, samo ako neka jača emocija ne stopira do dopadanje. A ta jača emocija, e to je drugi razlog o kojem govorim. Priča o genocidu nad Armencima bila je čak i prije deset godina dovoljno vruća tema i na lokalnom nivou da izazove jednu od žučnijih ovdašnjih polemika. (Oni s boljim pamćenjem sjetiće se polemike između Nenada Filipovića s jedne i Ivana Lovrenovića s druge strane.) U prethodnih deset godina, uticaj Turske na sarajevske medije te na bošnjačku javnost i bošnjačku politiku, naročito na pominjani bošnjački patriotski mainstream, višestruko je uvećan. Gnjev Turaka kad se masovni zločin nad Armencima 1915. godine nazove genocidom sasvim je usporediv sa gnjevom Bošnjaka kad se masovni zločin iz jula 1995. godine ne nazove genocidom. U tom bi smislu indikativno bilo znati da li će emocija nekog idealtipskog patriotski nastrojenog Bošnjaka, kome je stalo i do globalnog prepoznavanja Srebrenice kao mjesta genocida i do turskog političkog pokroviteljstva nad Bosnom i Bošnjacima, nakon gledanja “Ararata” da pretegne na stranu solidarnosti sa žrtvama ko god one bile ili pak na stranu sopstvenog “velikog brata