Kliker.info

Bosna i Hercegovina je jedina zemlja, pored Poljske, u Evropi koja nije donijela Zakon o restituciji i denacionalizaciji. To je razlog zbog kojeg je prvi put Evropski parlament prošle sedmice, u jednoj od tačaka Rezolucije, zatražio od BiH da osigura pravo na vlasništvo. Ovo se tiče i jevrejske zajednice u toj zemlji, kojoj je imovina oduzeta od 1941. do 1945. godine i nije vraćena.

Jakob Finci, predsjednik Jevrejske zajednice u BiH, kaže u intervjuu za Radio Slobodna Evropa (RSE) kako preciznih podataka o vrijednosti te imovine nema, ali da bh. vlastima i ne odgovara da je vrate, iako je to jedan od uslova za ulazak u Evropsku uniju, s obzirom na činjenicu kako je koriste i nemaju namjeru da je se odreknu.

RSE: Evropski parlament je usvojio Rezoluciju u kojoj se potiče BiH da osigura pravo na vlasništvo. Ovo se, između ostalog, odnosi i na Jevreje u Bosni i Hercegovini. Imate li podatak kolika je vrijednost imovine koja je oduzeta u vrijeme Nezavisne Države Hrvatske (NDH)?

Finci: Vrlo je teško reći neku cijenu kolika je vrijednost te imovine. Ono što mi u Jevrejskog zajednici Bosne i Hercegovine imamo su podaci o jevrejskoj opštinskoj imovini, a do Drugog svjetskog rata u Bosni i Hercegovini je bilo 28 jevrejskih opština, jevrejskim kulturnim, humanitarnim, pogrebnim i sličnim društvima. Postoje neke aproksimacije koje idu od milijardu do nekoliko milijardi eura, međutim, jako je teško to dokumentirati. Ono objašnjenje, da nemamo para da vratimo imovinu, ne stoji, jer povrat imovine ne košta ništa.

Ako zgradu, u kojoj se nalazi Kantonalno Ministarstvo unutrašnjih poslova u Sarajevu, to je zgrada La Benevolencije, i umjesto da se ta zgrada vrati jevrejskoj zajednici, dobili smo ime ulice, pa se sad zgrada nalazi u ulici La Benevolencija. Povrat te zgrade ne košta državu ništa. Jedino se priznaje vlasništvo i mi smo, čak u šali, razgovarajući sa ljudima iz Ministarstva unutrašnjih poslova, rekli – ostanite gdje jeste, samo ćete nam plaćati kiriju i to upola manju, nego što sad plaćate gradu.

RSE: Jeste li spremni da pregovarate sa državom, s obzirom da se pitanje vraćanja imovine tiče i restitucije koja u Bosni i Hercegovini nije provedena?

Finci: Sigurno da jesmo, sasvim smo otvoreni za sve moguće dogovore, a mislim da imamo u okolnim zemljama vrlo dobre primjere kako se to može uraditi. To je urađeno u Makedoniji odakle su bugarski okupatori odveli sve Jevreje. Nedavno je Republika Srbija donijela zakon o naknadi imovine, čiji su vlasnici nestali u holokaustu i dogovorila sa jevrejskom zajednicom u Srbiji da plati u narednih 25 godina finansijsku kompenzaciju za svu imovinu koja je, u stvari, imovina bez nasljednika.

​RSE: U Komisiji za restituciju Vijeća ministara BiH su procijenili da predmet ukupne restitucije svega što je pripadalo vjerskim zajednicama u Bosni i Hercegovini, treba biti oko milion hektara zemljišta i oko tri miliona kvadratnih metara poslovnog i stambenog prostora koji su nacionalizirani. Zakon je predviđao da do 2028.godine treba biti vraćena imovina koja je nacionalizirana od 1941. do 2005. godine. Iako je zakon uslov za članstvo u Evropsku uniju, nije usvojen. Vjerujete li da ćete doživjeti njegovo usvajanje, odnosno da imovina bude vraćena?

Finci: Nisam siguran. Oni koji trebaju da donesu takve odluke koriste sada tu imovinu i uživaju u njenim plodovima. Restitucija i, pored toga, što dobar dio ništa ne košta, ipak vam izbija iz ruke neke adute, jer danas ako ste u mogućnosti da date na raspolaganje nekom vašem partijskom kolegi prodavnicu koja se nalazi u centru Sarajeva za neku smiješnu naknadu, onda što da to izbijete sebi iz ruke i da to date u ruke onome ko je zakonski, pravi, izvorni vlasnik toga.

RSE: Prije Drugog svjetskog rata na području Bosne i Hercegovine je živjelo oko 18.000 Jevreja, a danas oko hiljadu. Za šta bi se koristila kompenzacija i povrat imovine, kada je riječ o Jevrejskoj zajednici u BiH?

Finci: Glavna svrha je da se pomogne preživjelima od holokausta koji danas imaju od 75 i više godina i samim tim, znajući naš penzioni i zdravstveni sistem, nije lako preživljavati u takvim uslovima.

​RSE: Osim što se predsjednik Jevrejske zajednice BiH, Vi ste tužili Bosnu i Hercegovinu pred Evropskim sudom za ljudska prava, jer nije obezbijedila nacionalnim manjinama kandidovanje na izborima. Spor ste dobili, ali presuda u BiH već godinama se ne provodi. I ona je pomenuta u prošlosedmičnoj Rezoluciji Evropskog parlamenta. Mislite li da će ikada biti provedena?

Finci: Ako Bosna i Hercegovina stvarno želi da uđe u Evropsku uniju, čak i da postane zemlja kandidat, mora provesti tu odluku suda, jer Evropska unija ne može u članstvo primiti zemlju koja krši osnovna ljudska prava. Gotovo je neshvatljivo da devet godina Evropski parlament, Evropska komisija, Vijeće Evrope, svake godine donose rezolucije kojima se podsjeća Bosna i Hercegovina da je to njena dužnost i da to treba da uradi, a ovdje se niko “ni iza uha ne počeše” zbog toga, jer ne smatramo da je nešto ozbiljno kada nas Evropa ruži, jer važno je da nam daju pare, kada tražimo, i ništa drugo.

Dženana Karabegović (RSE)