Kliker.info

Od juče su krenuli izbori za Evropski parlament. Iako su po pravu glasa oko 400 miliona ljudi najveći poslije nedavnih izbora u Indiji, na ovim našim balkanskim prostorima ne daje im se velika pažnja, što zbog poplava koje su nanijele više materijalne štete i posljedica nego ratovi, ali i zbog toga što su dvije od tri pogođene zemlje još daleko od Evropske unije.

Piše : Hajrudin Somun (Oslobođenje)

Osim brojki, ima još nešto po čemu evropski izbori imaju daleku vezu s Indijom. Tamo je pobijedila od vremena Indire Gandi najžešća nacionalistička hinduistička politička struja s Narendrom Modijem na čelu. U njegovoj pokrajini Gudžarat, dok je tamo bio na vlasti, 2002. izvršen je masakr nad muslimanskom manjinom, možda najveći od nezavisnosti Indije, ali to ne smeta međunarodnoj korporativnoj eliti da izražava zadovoljstvo njegovom pobjedom i obećava novi priliv stranih investicija.

Kakve veze ima Narendra Modi s Evropom? I ja se pitam, ali je pokušavam naći u predviđanjima da će u budućem Evropskom parlamentu sjediti najviše predstavnika desnih, konzervativnih kontinentalnih političkih strujanja koja se kriju iza populističkih, narodnih i pučkih imena svojih stranaka. I da se to događa kada se prosvjetiteljskom demokratskom Evropom širi bojazan od ekstremne, radikalne desnice, koja je već zasjela u većinu parlamenata, od francuskog Nacionalnog fronta, preko mađarskog Jobbika, do grčke Zlatne zore. Nešto se čudno događa s ovom našom starom dobrom Evropom – kao da se vraća vijek unazad, u dane kojima će joj krajem juna upravo u Sarajevu održati komemoraciju. Je li zasićena neoliberalnim dogmama ili tek treba da je potpuno okupira korporativni neoliberalizam galopirajućeg kapitala?

Da se nešto mutno iza brda valja, kao niz klizišta bosanskih brda ovih dana, upućuje me neka čudna sprega između ofanzive krajnje desnice na zapadu Evrope i onoga što se događa na njenom krajnjem istoku, u Rusiji i oko Rusije. To bi akademski eksperti bolje znali objasniti, ali meni se kao lingvisti čini kao da je ta veza izvedena iz istog korijena, baš kao konjugacija u jeziku. Bez obzira na spuštanje odnosa Moskve sa Zapadom na hladnoratovsku temperaturu, tom desnom Evropom se širi uticaj Rusije gotovo ravan onom kakav je imala sovjetska Rusija nad lijevom Evropom. Dok mu zbog aneksije Krima zvanična Amerika i Evropska unija zavode sankcije, ta desna Evropa se divi Vladimiru Putinu. New York Times je pisao nedavno da su evropski populisti, suprotno politici Washingtona i EU, “obuzeti groznicom entuzijazma Rusijom i njenim predsjednikom Putinom”. Nije čudo što ga hvali Berlusconi, jer je to ista makijavelistička škola vladanja, ali to isto čini i bivši njemački liberalni kancelar Schroeder. A prva dama francuske i evropske radikalne desnice Marine Le Pen ne samo da se divi Putinu nego predlaže formiranje strateške alijanse s Kremljom, u obliku neke nove “panevropske unije”. Može tu biti i taktike populističkih stranaka koje igraju na antiamerikanizam i otpor masa zamornoj birokraciji EU. “Evropa je jedno veliko bolesno tijelo”, kaže vodeći filozof francuske “nove desnice” Alain de Benoist i zaključuje da je Rusija “sada očigledno glavna alternativa američkoj hegemoniji”. Ima i velikih para koje ruski tajkuni troše po svijetu, propagirajući svog idola.

Kad se, međutim, krene sa zapada Evrope prema njenom istoku, a posebno prema balkanskom jugoistoku, simpatije prema Rusiji i njenom predsjedniku nisu više taktika, već opredjeljenje i praksa vladajućih elita i oligarhija. One imaju i svoje ime koje će možda ostati trajno u političkoj terminologiji – putinizacija. Krenula je od čovjeka iz čijeg imena je izvedena, ali je prerasla individualizaciju, pa bi se mogla definirati kao vladavina elita obogaćenih pri sahranjivanju komunističkih ekonomija i etabliranih na improvizacijama i bezakonju koje je nosio tranzicijski hod prema “podivljalom” neoliberalizmu. Tako se putinizacija na političkoj skali svrstava u desnicu. Iako se po modelu vladanja već prenosi na slične modele na klasičnom slobodnom tržištu – pa se tako za turskog premijera Erdogana već nekoliko godina govori, koliko o novom sultanu, toliko i o “turskom Putinu” – putinizacija se ipak kreće u granicama bivšeg socijalističkog svijeta. Azerbejdžan je uzor nad uzorima. Mađarski lider Viktor Uban gradi neki novi ugarsko-ruski sistem. U Makedoniji Nikola Gruevski produžava mandate na nacionalističkim parolama i spomenicima Aleksandru Makedonskom. Mađarska, kao i Bugarska i Rumunija, prijemom u EU nisu postale imune na sličan, putinizirani autoritarni model vlasti. I hrvatski Sanader je bio na tom putu.

Najočigledniji primjer putinizacije je Srbija, pod tandemom Nikolić – Vučić. Oni bi i da uđu u EU i da zadrže strateške odnose s Rusijom. Kao da govore evropski, a misle ruski. Ulazak u EU nosi, i uslovljen je, demokratizacijom institucija, vladavinom prava, iskorjenjivanjem korupcije. Toga se pribojavaju takvi sistemi, ali i kazne koja ih očekuje iz Moskve. Crna Gora je imala svog Milu, ali kada je zbog ambicija prema EU i NATO morao pola leđa okrenuti Putinu, presahle su investicije. Jelena Milić, direktorica beogradskog Centra za evroatlantske studije, kaže da je “putinizacija kao model državne uprave proces koji je ovde u toku i koji se slavi”. Međutim, nastavlja, “on nas odvaja od EU, jer su principi EU suprotni – jačanjem i demokratizacijom institucija ugrožava se netransparentnost vlasti, a netransparentnost je glavna karakteristika putinizacije, i to je jedna od najvećih pretnji po evropske integracije Srbije”. A Sonja Biserko, predsjednica Helsinške komisije za ljudska prava, ovako je nedavno rekla za Oslobođenje: “Nije Ukrajina jedina zemlja koja je cilj Rusije. Radi se o čitavoj zamišljenoj liniji gde spada Ukrajina, Poljska, Mađarska, Crna Gora i RS. Rusi su to zamislili kao svoju sferu interesa preko koje mogu da proveravaju stvari u samoj Evropi, jer je ruska analiza da EU ne može opstati”. Na liniji sfere ruskog uticaja Biserko je pomenula i polovinu Bosne i Herecegovine, RS. To je već druga priča, ali je očigledno da se putinizacija proširila po cijelom Balkanu i da se, iako se ne naziva tako nego “groznica entuzijazma” prema Rusiji i Putinu, polako uvlači i u cijelu Evropu.