Britanski historičar Marko Atila Hoare : “Srbija se nikada nije odrekla velikodržavne politike!”
Marko Attila Hoare britanski historičar, autor je brojnih djela, od kojih je značajan dio s fokusom na jugoistok Evrope, a posebno Bosnu i Hercegovinu.
Tokom agresije na našu domovinu radio je kao prevodilac pri jednom konvoju humanitarne pomoći za Tuzlu. Rođen je u Londonu, a diplomirao je na Univerzitetu u Cambridgeu 1994. godine.
Doktorirao je na Univerzitetu Yale 2000. Između ostalog, radio je i kao istražitelj ratnih zločina u ICTY-ju, gdje je učestvovao u stvaranju nacrta optužnice protiv Slobodana Miloševića. Svoje istraživanje doktor Hoare fokusira na teme koje se odnose na nacionalizam, genocid, fašizam i antifašizam i izgradnju države. Njegovo kapitalno djelo „Bosanski muslimani u Drugom svjetskom ratu“ privuklo je veliku pažnju šireg čitateljstva.
Trenutno je vanredni profesor na Odjelu za političke nauke i međunarodne odnose, Sarajevska škola za nauku i tehnologiju.
Revizija historije nije nužno negativan proces, ali se na Balkanu često povezuje sa rehabilitacijom ratnih zločinaca i zločinačkih pokreta. Koliko to doprinosi rastućem trendu veličanja Ratka Mladića, posebno kroz oslikavanje velikog broja murala?
– U Srbiji političke i intelektualne elite nikada nisu raskinule sa velikosrpskom ideologijom koja je postala hegemonistička do 1990-ih. Dakle, murali ne predstavljaju toliko reviziju historije koliko cementiranje dominantnog velikosrpskog narativa. Postojala je moderacija ovog nacionalističkog narativa tokom ere Borisa Tadića, ali pod Aleksandrom Vučićem postoji sve veća reafirmacija tvrdolinijaške verzije. Srbija treba pozitivno revidirati svoju percepciju posljednjih nekoliko decenija svoje historije, ali za to mora doći do mnogo radikalnijeg rušenja postojećeg poretka nego što se to dogodilo u bilo kom trenutku otkako je Milošević preuzeo vlast 1987. godine, čak ni kada je on pao 2000. godine.
Do koje mjere je muralizacija Srbije neka vrsta slike tamošnje vladajuće ideologije?
– Da, apsolutno; označava dalje učvršćivanje hegemonističkog velikosrpskog narativa u službi Vučićeve autoritarne vladavine. Oni su uporedivi sa načinom na koji su slike Tita korištene za jačanje komunističkog režima prije 1990. godine.
Vučićev režim je dio trenda u istočnoj i jugoistočnoj Evropi stvaranja autoritarno-populističkih režimia, uključujući Viktora Orbana u Mađarskoj, Recepa Tayyipa Erdogana u Turskoj i Vladimira Putina u Rusiji, za koji je tvrdolinijaški nacionalizam podjednako ili više usmjeren na kontrolu stanovništva dotičnih zemalja koliko i na napad na strance ili manjine.
Milorad Dodik vodi Bosnu i Hercegovinu u talačku krizu separatizma. Zašto je odgovor Londona na to pitanje mnogo jasniji od onog iz npr. Pariza?
– Iako je Britanija bila sila najodgovornija za dosluh Zapada sa genocidom u BiH u prvoj polovini 1990-ih, nakon što je Tony Blair postao premijer 1997., Britanija se okrenula za gotovo 180 stepeni da bi postala najsnažnija zapadna podrška BiH i protivnica srpskog iredentizma. To je dijelom zbog toga što London daje prednost svom savezu sa SAD u odnosu na bilo koji drugi, i bio je svjestan kako je neuspjeh Zapada u Bosni 1990-ih oštetio taj savez. Francuska politika je, naprotiv, vođena činjenicom da njena osovina sa Njemačkom čini dominantan element u EU, a Njemačka i Francuska godinama ostvaruju saradnju sa Rusijom, što znači veću toleranciju na loše ponašanje od strane Srbije i RS i veće toleriranje ruske agresije u Ukrajini. Francuski političari poput Emmanuela Macrona također se moraju takmičiti sa svojim moćnim ekstremno desničarskim islamofobičnim protivnicima kod kuće, koji se protive proširenju EU na države sa značajnim muslimanskim stanovništvom poput Albanije i Makedonije, a to se također pretvara u nespremnost da se suprotstave Dodikovom islamofobičnom režimu.
Zašto mislite da ne postoji jedinstven evropski odgovor na opasne akcije Moskve u Ukrajini, Bosni i Hercegovini ili Poljskoj i drugdje? Koliko je historija nedjelovanja evropske strane ohrabrila Kremlj?
– Kremlj je apsolutno ohrabren nedjelovanjem Evrope. Ova akcija predstavlja kulminaciju zapadnog podvlađivanju Putina koje traje decenijama, počevši od podrške Zapada njegovoj agresiji na Čečeniju 1999. godine, preko odbijanja da se Gruziji i Ukrajini odobri Akcioni plan za članstvo u NATO-u 2008. godine, neaktivnosti kao odgovor na njegova agresija na Gruziju kasnije te godine, prihvatanje njegove aneksije Krima 2014., toleriranje njegove intervencije u podršci Assadovom režimu u Siriji, itd.
EU daje prednost svojoj saradnji s Rusijom u u kontekstu energije, trgovine i slično, u odnosu na bilo kakav otpor prema ruskoj agresiji. EU je također reagirala na ono što su SAD radile; prvo invazija predsjednika Busha na Irak koja je ozbiljno oslabila zapadnu solidarnost, zatim povlačenje od američkog globalnog rukovodstva pod predsjednicima Obamom, Trumpom i Bidenom, što je kulminiralo napuštanjem Afganistana, što se čini da opravdava povratak EU uskogrudnoj vanjskoj politici vođenoj realpolitikom. Ovo također odražava pritisak rastuće populističke, islamofobične desnice, koja se protivi proširenju EU i suprotstavljanja imigraciji, posebno muslimanskoj imigraciji, što zauzvrat znači sve veće distanciranje od zapadnog Balkana.
Šta mislite da je krajnji cilj Rusije?
– Rusija se želi ponovo afirmirati kao globalna supersila, da povrati svoju kontrolu nad prethodnim ruskim sferama uticaja i izbaci, koliko god je to moguće, zapadne saveznike i obustavi evroatlantske integracije država istočne i jugoistočne Evrope. Podrška Vučićevom revizionizmu i Dodikovom separatizmu na zapadnom Balkanu slijedi model ruskog rasparčavanja Gruzije i Ukrajine u prošlosti, koji je bio efikasan u držanju ovih zemalja izvan NATO-a, te intervencije u Siriji kako bi se podržao klijentski režim na Bliskom istoku, čime je dobio prešutno pristajanje Zapada na novu rusku imperijalnu sferu uticaja. Takva politika znači da će Putin redovno nastojati da podrži sve suprotno od onoga što Zapad podržava – bilo da je to bosanska reintegracija, politička tranzicija u Siriji, rješenje grčko-makedonskog spora oko imena, priznavanje nezavisnosti Kosova, itd. Putinovo ponovno potvrđivanje ruske moći definirano je u suprotnosti sa Zapadom i bilo kakve normalizacije Evrope ili Bliskog istoka po liberalno-demokratskim linijama.
Komentari