Kliker.info

Deset godina nakon smrti Josipa Broza, CIA u svom izvještaju predviđa početak rata u Jugoslaviji! Izveštaj, označen kao ” Jugoslavija-:od nacionalnog komunizma do nacionalne propasti” objavio je NIC (National Intelligence Council) nakon što je s njega skinuta oznaka “državna tajna”.

Izvještaj:

Iza zidina oronule jugoslovenske fasade pomalja se nova politička realnost: Centralizovana srpska država, predvođena bivšom komunističkom partijom Slobodana Miloševića, sa kojom će Crna Gora vjerovatno ući u novu federaciju. Makedonska država, kojom će vjerovatno dominirati dijelovi komunističke partije sa različitim pogledima na poželjnost demokratizacije i tržišnih reformi, ali podložna srpskom uticaju, izraženom u kontroli nad manjinskim albanskim stanovništvom. Hrvatska i slovenačka država na sjeverozapadu, orijentisane ka zapadnoj Evropi i vjerovatno povezane konfederalnim ugovorom, sa ili bez Bosne i Hercegovine. Odlaskom Slovenije i Hrvatske tokom sljedeće godine, jugoslovenski sistem će prestati da funkcioniše. Napori da se stvori konfederalna alternativa vjerovatno neće uspjeti u toku dvogodišnjeg važenja ove procjene, što će dovesti do raspada Jugoslavije kao države.

Centrifugalne sile

Snažne centrifugalne sile rasparčavaju sedamdesetogodišnju jugoslovensku državu. Iako su takve sile prisutne već godinama, federacija je nekako preživljavala, ali ovoga puta će biti drugačije. Tito, koji je predstavljao otjelotvorenje koncepta federalne Jugoslavije, mrtav je već deset godina. U nedostatku lidera tog formata, cjelovitost jugoslovenske federacije je održavana institucionalnom inercijom, uglavnom unutar komunističke partije i vojske. Partijska organizacija je razbijena i njena ideološka primamljivost je isparila sa skorašnjim dešavanjima u drugim dijelovima srednje Evrope i Balkana.

Jugoslovenska narodna armija (JNA), koja se snažno identifikuje sa partijom i koju većina u zemlji smatra institucijom pod srpskom dominacijom, izgubila je znatan dio uticaja kao čuvar jugoslovenske ideje. Iako će vojska možda jednostrano pokušati da održi federaciju, njeno vođstvo shvata da armija to ne može da učini sama i vjerovatno vjeruje da bi svaki pokušaj u tom pravcu vodio raspadu armije po etničkim šavovima. Raspad zemlje u takvim uslovima će dovesti do toga da Hrvatska i Slovenija hitno preuzmu najveću moguću kontrolu nad vojnim dobrima na svojim teritorijama, a preostali resursi JNA biće prenijeti na srpske ili druge državne oružane snage.

Nacionalni ponos, ekonomske težnje, podsticanje etnički zasnovane verske i kulturne identifikacije nastaviće da guraju Sloveniju i Hrvatsku ka nezavisnosti. Secesionistički sentimenti su snažno stimulisani srpskim pokušajima dominacije nad federalnim političkim procesima. Raspad zemlje je dostigao tačku eksplicitnih zahteva i praktičnih mera, koji su nespojivi sa saveznim ustavom. Secesionistički proces podrazumeva korake objavljivanja suverenosti, nezavisne spoljnopolitičke ciljeve, pojavu republičkih paravojnih formacija, planiranje republičkih vojnih snaga i zahteve za ekskluzivnom kontrolom nad nacionalnim resursima. Te mjere još uvjek nisu uobličene u eksplicitne, konzistentne proglase nacionalnog identiteta, ali do njih će doći za vrijeme trajanja ove procjene.

Miloševićev lični stil – dramatični gestovi, spremnost na rizik i vođstvo

Pregrijani nacionalizam koji njeguju srpski ekstremisti predstavlja najjaču od svih snaga koje razdvajaju republike, i on neće nestati. Srpski predsjednik Milošević dokopao se vlasti na talasu populizma i etničke afirmacije. Njegovim sljedbenicima će ove teme ostati privlačne, jer ideja komunizma erodira, a ostale republike se protive nametanju srpske kontrole. Miloševićev lični stil – dramatični gestovi, spremnost na rizik i vođstvo – pojačava primamljivost njegove politike kod srpskih masa. Iako je njegova snaga bila na vrhuncu na posljednjem (vjerovatno zaista posljednjem) kongresu SKJ, on ima solidnu budućnost u Srbiji. U oktobru 1989. osvojio je mandat – sa 80% podrške – da vlada Srbijom još četiri godine. Biće ponovo izabran u decembru 1990, podjednako nelegitimnom pobjedom kao što je ona iz prošle godine. Zastrašujuće je to što opozicione stranke u Srbiji zastupaju podjednako nacionalističku retoriku, ili još ekstremniju kada je riječ o Kosovu i Hrvatskoj. Štampa koju kontroliše Milošević nastavlja da raspiruje srpski nacionalizam povodom Kosova i Hrvatske, ali Milošević više nije gospodar tog nacionalizma – tvrdokorne nacionalističke partije potkopavaju Miloševićevu taktičku poziciju otvaranjem sukoba sa nacionalnim manjinama u Sandžaku, Bosni i Vojvodini. U periodu trajanja ovog izvještaja, bilo koji vladar Srbije verovatno bi takođe odbio da prihvati minimalni paket uslova Slovenije i Hrvatske za očuvanje jugoslovenske države.

Situacija u Bosni i Hercegovini najopasnija

Srpska “represija” na Kosovu, mahom naseljenom Albancima, učiniće da se albanski mirni otpor i zalaganje za nezavisnost unutar Jugoslavije transformišu u vojnu pobunu i secesionistički pokret. U uslovima gerilskog rata protiv Srba, Kosovari će tražiti materijalnu podršku, ali ne i formalno ujedinjenje sa Albanijom. Gubitak Kosova biće gorak poraz srpskog nacionalnog identiteta; ono je tradicionalna kolijevka srpstva i Beograd će upotrijebiti sva sredstva da zadrži Kosovo. Posljedica ove odluke biće dugi konflikt praćen velikim gubicima u životima i imovini.

Situacija u Bosni i Hercegovini predstavlja najveću opasnost da se glavna etnička podela u Jugoslaviji – na Srbe i Hrvate – pretvori u nasilje. Etnička mješavina u ovoj republici koju čine Muslimani (više od 40%), Srbi (32%) i Hrvati (18%) oduvijek je bila potencijalni izvor sukoba. Izbori krajem novembra u BiH će povećati mogućnost intervencije Srbije i Hrvatske.

Nacionalističke sukobe u Jugoslaviji pospješuje nedavni spektakularni porast makedonskog nacionalizma. On je prije svega bio odgovor na dezintegraciju federacije, ali i na ono što se doživljava kao prijetnja Srbije integritetu Makedonije. Makedonski nacionalizam sada poprima transnacionalnu dimenziju, pokušavajući da obuhvati srodnike u Grčkoj i Bugarskoj. Budući da Srbi, Grci i Bugari odbijaju ideju o posebnoj makedonskoj naciji, primjetan je potencijal za međunarodnu krizu.

Titova jugoslovenska verzija komunističke ideologije, zasnovana na sili i ratnom drugarstvu partizanske elite, zaustavila je međusobni rat koji je odnio više od milion života tokom Drugog svjetskog rata. Bratstvo partizana nije uspjelo da prenese svoju svejugoslovensku viziju na mlađu generaciju. Umjesto toga, kao i ranije u prošlosti, isplivao je zapaljivi nacionalizam.

Spoljni faktori takođe razdvajaju Jugoslaviju. Prestanak sovjetske intervencionističke prijetnje u istočnoj Evropi bio je znak Jugoslovenima da je bezbjedno nastaviti stare svađe. Uz primamljivost pridruženog članstva Savjetu Evrope i drugim oblicima integracije sa zapadom, to je takođe doprinijelo podrivanju politike nesvrstanosti – Titove glavne spoljnopolitičke zaostavštine. U međuvremenu, Slovenija i Hrvatska su zaključile da su im šanse za ulazak u Evropu veće kao autonomnim jedinicama, nego u društvu zaostalijih dijelova jugoslovenske države.

Slabi umirujući faktori

Postoje snage koje se zalažu za jedinstvo Jugoslavije, ali su one slabe i sve ih je manje. Najveća nada – iako slaba – jeste ekonomska reforma premijera Markovića i njegov napor da stvori svejugoslovensku političku partiju, koja će moći da se takmiči sa nacionalnim partijama i pokretima u republikama. Markovićeva ekonomska reforma je doživela uspjeh i možda je pomogla da se nacionalni kolaps odloži, ali teško je zamislivo da se Slovenija i Hrvatska prepuste federalnoj vladi, koja je Markoviću neophodna kako bi pokrenuo sljedeću fazu reformi.

Nedavni svjetski skok cijene nafte ima za posljedicu nepredviđenu nestašicu jugoslovenskih deviznih rezervi. Markovićev odgovor je bio smanjenje poreza na maloprodajnu cijenu nafte. Uz sve druge probleme, ovo će dovesti do napuštanja nedavno uspostavljenog i hvaljenog kursa dinara vezanog za njemačku marku. Bez ove centralne tačke reforme, monetarni zvaničnici će izgubiti motivaciju da sprovode čvrste mjere. Iz ovih razloga ekonomska reforma predstavlja slabu šansu za spriječavanje političkog raspada. A čak i kada bi bila uspješna, ona sama ne bi mogla da sačuva Jugoslaviju.

Druge kohezivne snage – političke, ekonomske, emotivne – malo znače. Državna uprava, profesionalna vojska i neke bezbjednosne službe, možda će neko vrijeme biti odane simbolima i institucijama jugoslovenske države, ali njihova posvećenost brzo blijedi pred licem rastućeg nacionalizma, vjerske identifikacije i sve jačih republičkih institucija. Primamljivost učešća na jugoslovenskom tržištu smanjena je u najrazvijenijim sjevernim republikama zbog ekonomskih transfera na siromašni jug. Prisutan je i strah od krvoprolića i materijalnog uništenja kao posljedica nasilnog odvajanja. Najsnažnije kohezivne snage u Jugoslaviji su nacionalistički sentimenti u Srbiji, Hrvatskoj i Sloveniji. Oni će jačati.

Reakcije svijeta – umjereno ili prijeteći

Kapacitet Sjedinjenih država da očuvaju jedinstvo Jugoslavije, bez obzira na uticaj koji su na nju imale u prošlosti, je ograničen. Sve izjave zvaničnika SAD-a koje podržavaju teritorijalni integritet stare federacije, republički lideri će shvatiti kao sprečavanje pokušaja republika da ustanove svoju samostalnost. Izjave zvaničnika SAD-a koje podržavaju nacionalno samoopredeljenje, republički lideri će citirati van konteksta i upotrijebiti za dobijanje podrške svojih naroda. Albanski lideri na Kosovu će isticati opaske američkih zvaničnika po pitanju ljudskih prava. Sve strane će od Sjedinjenih država vjerovatno tražiti materijalnu pomoć i kritikovati ih ako ta podrška izostane.
Evropske sile će na riječima biti za ideju jugoslovenskog integriteta, dok će prikriveno prihvatiti raspad federativne države. Vlade zapadnoevropskih država dijele nadu Vašingtona da će transformacija Jugoslavije biti obavljena mirno, ali ne žele da u tome učestvuju pružanjem bilo kakve finansijske pomoći. Austrijski zvaničnici se boje mogućih posljedica raspada Jugoslavije, ali svejedno kažu da više drže do demokratije i samoopredjeljenja nego do jedinstva.

Kosovo – jugoslovenska polja smrti

Albansko-srpsko neprijateljstvo potiče iz vremena otomanske imperije, kada je veliki broj Albanaca prešao u islam i tako zadobio uticaj u turskom carstvu, koje je bilo represivno prema svojim hrišćanskim srpskim podanicima. Albanski odmetnici su 1915. napadali Srbe koji su se povlačili preko njihove teritorije. Italijani i Nijemci su 1941. u Albancima našli dobrovoljne saveznike. Pojedine naoružane albanske antikomunističke jedinice ostale su netaknute do 1948. Te godine Tito je svom šefu bezbjednosti Aleksandru Rankoviću dao odriješene ruke da pokrene kampanju protiv albanskih gerilaca, koja je bila okrutna čak i po balkanskim mjerilima (jedva pomenuta epizoda u jugoslovenskim udžbenicima istorije). Tri puta od tada, 1968, 1981. i 1989-1990, jedinice redovne armije slate su da uguše pobune Albanaca na Kosovu.

Albanska populacija na Kosovu dramatično se uvećala poslije Drugog svjetskog rata. Uz najveću stopu nataliteta u zemlji i egzodus Srba i Crnogoraca, albansko stanovništvo na Kosovu se uvećalo sa 65% po popisu iz 1971. na 77% po posljednjem popisu iz 1981. Vjeruje se da oni danas čine preko 90% stanovnika Kosova. Srbi tvrde da su Albanci sistematski protjerivali Srbe i Crnogorce iz pokrajine, navodeći razne primere zastrašivanja. Srbi takođe tvrde da postoji zavjera Albanaca da se Jugoslavija rasparča tako što bi se Kosovo pripojilo Albaniji, što je izdaja koju oni imaju pravo i dužnost da spriječe. Međutim, još nisu predstavljeni pouzdani dokazi o takvoj izdajničkoj zavjeri. Raniji pokušaji Beograda da kooptira albanske lidere pokazali su se uspješnima samo kratkoročno; ovakve lokalne predstavnike Albanci su doživljavali kao marionete Beograda.

Elementi konfederacije

Šanse da Jugoslavija opstane su veoma male. Ako se taj malo vjerovatan scenario ipak ostvari, evo kako bi on izgledao.

Sjećanja na krvavi međusobni građanski rat tokom Drugog svjetskog rata i strah od novog razornog sukoba uticali bi na dva najbrojnija južnoslovenska naroda – Srbe i Hrvate – da ostvare neku vrstu političkog prilagođavanja. Kompromis za očuvanje Jugoslavije podrazumijevao bi sljedeće:

Osnovni principi:- Nema promjena postojećih republičkih granica.
– Nema promjena postojećeg međunarodnog statusa Jugoslavije.
– Uzajamno priznavanje suverenosti svake republike.
Konfederalne institucije:- Jedno ministarstvo spoljnih poslova za koje bi se birali diplomatski predstavnici, sa jednim mjestom u Ujedinjenim nacijama i drugim međunarodnim tijelima.
– Centralna vojna organizacija sa zajedničkim generalštabom, odgovorna za planiranje, obavještajni rad, obuku, nabavke u mirnodopskim uslovima, i sa kontrolom nad svim oružanim snagama, ali samo u ratnim uslovima.
– Centralna banka koja utvrđuje makroekonomsku politiku, izdaje zajedničku valutu, određuje zajedničku kursnu stopu, i centralna carinska uprava koja primjenjuje zajednički carinski režim.
Ovlašćenja republika:- Pravo veta na odluke konfederalne vlasti.
– Kontrola unutrašnje bezbjednosti, uključujući garantovanje prava manjina.
– Operativna kontrola nad nekim ili svim vojnim jedinicama stacioniranim na teritoriji te republike (uz mogući izuzetak jedinica mornarice i vazduhoplovstva).
– Prikupljanje poreza i raspodjela sredstava u skladu sa međusobno dogovorenim konfederalnim obavezama.
Jedino Srbi mogu da otvore vrata konfederalnoj Jugoslaviji, a lider Srbije Slobodan Milošević jedini ima ključ. Neki posmatrači tvrde da je on izložen pritiscima da to pokuša. Ako to ne bude uradio, njegovi protivnici će dobiti priliku da ga smijene.
Posljedice neuspjelog kompromisa su prevelike da bi narodi i lideri Jugoslavije lako odustali od svakog pokušaja da se dogovore.

(Kliker.info-Kurir)